Bed

Verplaatsen op het bed – Hoe doe ik het juist?

Afhankelijk van de mogelijkheden en de mate van activiteit van de zorgvrager zal er veel of weinig ondersteuning nodig zijn. De mogelijkheden van de zorgvrager zijn onder te verdelen in mobiliteitsklassen.

Als een zorgvrager in bed omhoog of zijwaarts verplaatst moet worden is een zorgverlener geneigd ter ondersteuning “mee te tillen”. De tilhandeling moet voorkomen worden door de zorgvrager de handeling zelfstandig uit te laten voeren met behulp van hulpmiddelen (bijvoorbeeld een glijzeil),of door een meer gebruik te maken van de mogelijkheden van de zorgvrager in combinatie met het gebruik van andere hulpmiddelen (glijzeil, papegaai).

De volgende praktijkregels kunnen van toepassing zijn: tillen, duwen/trekken, werkhouding, werkomgeving en hulpmiddelen. De praktijkregels voor tillen, duwen/trekken en ongunstige werkhoudingen worden in de praktijk vaak overschreden.

Transfers met behulp van de papegaai

Voorbereiden

  • Maak voldoende ruimte in het werkgebied.
  • Zet eventuele benodigdheden klaar, dichtbij en op de juiste werkhoogte.
  • Vertel de zorgvrager wat er gaat gebeuren, zodat hij zijn mogelijkheden optimaal kan benutten.
  • Kies zo veel mogelijk voor gemakkelijk te hanteren kleding en incontinentiemateriaal .
  • Maak, waar mogelijk, kleding los of verwijder deze al van te voren, zodat in een kleine toiletruimte zo weinig mogelijk handelingen uitgevoerd hoeven worden.

Uitvoeren

Er zijn meerdere transfertechnieken mogelijk, maar de volgende basisprincipes dienen altijd toegepast te worden:

  • Werk vanuit een stabiele stand.
  • Lever duw- en trekkrachten door gebruik te maken van uw lichaamsgewicht.
  • Werk recht voor (handen voor het lichaam) en dicht bij het lichaam (ellebogen bij de romp).
  • Werk in een rustig tempo zodat de zorgvrager de kans heeft mee te werken.
  • Fungeer als steunpunt waar de zorgvrager zich aan kan optrekken of waardoor de zorgvrager in balans blijft.
  • Maak gebruik van de natuurlijke manier van gaan zitten: vraag de zorgvrager eerst voorover te buigen. Dat voorkomt “neerploffen” op het toilet.
  • Vraag de zorgvrager ook bij het opstaan eerst voorover te buigen.
  • Vraag de zorgvrager zich tijdens reinigen of wassen vast te houden aan steunbeugel, wastafel of iets dergelijks, zodat u recht voor het werk kunt staan en u niet hoeft te ondersteunen tijdens de handeling.

Afronden

  • Begeleid de zorgvrager naar de gewenste plaats en controleer of de zorgvrager in een comfortabele situatie achterblijft.
  • Evalueer de handeling: als de situatie zodanig verandert dat de praktijkregels overschreden (dreigen te) worden kies dan opnieuw voor de meest geschikte methode en hulpmiddelen, bekijk de nodige aanpassingen in de werkomgeving, aan kleding en/of van incontinentiemateriaal.
  • Rapporteer wijzigingen aan de eerstverantwoordelijke zorgverlener.
  • Houdt het tilprotocol actueel.

Transfers met behulp van glijzeil
Voorbereiden –aanbrengen glijzeil –

Stap 1: Zet het bed op de voor u juiste werkhoogte. Vertel de zorgvrager wat u gaat doen en hoe hij mee kan helpen. Leg het glijzeil van tevoren klaar op het bed en zet het bedhek aan de zijde waar u niet werkt omhoog.

Stap 2: Vraag de zorgvrager de benen te kruisen of help hem daarbij. Laat de zorgvrager naar u toe kantelen en help daarbij zonodig. Zorg dat de zorgvrager stabiel ligt en geef zekerheid door de plek waar u staat. Spreid het glijzeil nu uit achter de rug van de zorgvrager en stop het in onder de rug van de zorgvrager.

Stap 3: Laat nu de zorgvrager rustig terugkantelen op de rug en op het zeil en pak vanaf de andere kant onder de zorgvrager door stukje bij beetje het glijzeil. Bij de schouders en heupen en bij holte in de onderrug van de zorgvrager kunt u vaak het zeil goed pakken en dat zijwaarts spreiden. Trek of ruk niet: het zeil moet makkelijk mee komen. Mocht het niet goed lukken, dan kunt u eventueel nog een kanteling van u af uitvoeren, maar meestel is dat niet nodig.

Tenslotte: Soms is het mogelijk het glijzeil meteen via de holte in de onderrug aan te brengen en dan uit te spreiden naar boven en onder. U werkt dan vanaf de zijde van het bed waar u zelf staat. Vraag de zorgvrager dan liefst, als dat lukt een beetje mee te helpen, door een beetje van zijn ene zijde op zijn andere zijde te wiebelen. Bij erg zwaarlijvige of grote zorgvragers werkt deze techniek niet.

Verplaatsen omhoog

Stap 1: Zorg ervoor dat u een glijzeil heeft waar de zorgvrager in ieder geval met hoofd, schouders en heupen op ligt. Let erop dat het bedhek van tevoren omhoog is gezet. De zorgvrager ligt op het glijzeil waarbij de opening van een tunnel naar de zijkant is gericht. Zorg ervoor dat het hoofdeinde van het bed omlaag staat en er liefst geen kussen ligt. Het kan handig zijn om het bed een klein beetje schuin te zetten (voeteneind omhoog) (Trendelenburg). U beweegt dan als het ware met de zwaartekracht mee. Doe dit alleen als dat voor zorgvrager kan en mag.

Stap 2: Laat de zorgvrager zijn benen optrekken. Ga zelf in schredestand staan en zoek steun op het bed met uw hand en uw romp. Geef met uw schouder steun laag op het bekken van de zorgvrager.

Stap 3: Verplaats nu uw lichaamsgewicht van uw achterste naar uw voorste been. De zorgvrager zal nu een beetje omhoog bewegen. Beweeg rustig en gelijkmatig.

Verplaatsen naar opzij

Stap 1: Zorg ervoor dat u een glijzeil heeft waar de zorgvrager in ieder geval met hoofd, schouders en heupen op ligt en dat breed genoeg is om de zijwaartse beweging te maken. Let erop dat het bedhek tevoren omhoog is gezet. De zorgvrager ligt op het glijzeil waarbij de opening van een tunnel naar hoofdeind en voeteneind is gericht.

Stap 2: Duw met uw volle handen op de heup en op de schouder. Bij een forse zorgvrager is het het beste om ‘in delen’ te schuiven. U duwt dan achtereenvolgens op de heup regio en dan op de schouderregio. Hou goed in de gaten dat de zorgvrager niet ‘krom’ komt te liggen.

Stap 3: Controleer of de zorgvrager goed ligt.

Kantelen

Stap 1: Zet het bed op een goede hoogte: dat is iets lager dan werkhoogte, omdat u anders straks onvoldoende uw lichaamsgewicht kunt gebruiken. Leg uit wat u gaat doen en vraag de zorgvrager zoveel mogelijk zelf te doen. Zet het bedhek omhoog aan de zijde waar u niet werkt. De zorgvrager ligt op het glijzeil, met eventueel daarboven nog een steeklaken dat los ligt (niet ingestopt). Vraag de zorgvrager de benen te kruisen.

Stap 2: Pak met uw volle handen het bovenste deel van het glijzeil of het steeklaken en ga in schredestand staan. Vraag de zorgvrager vast te kijken naar de zijde waarheen verplaatst zal worden en vraag eventueel of hij vast het bedhek pakt. Hang nu voorzichtig naar achteren. Trek niet vanuit uw armen, maar laat uw gewicht het werk doen. De zorgvrager glijdt nu een beetje naar u toe.

Stap 3: Beweeg nu vervolgens in een vloeiende beweging vanuit uw benen omhoog en weer naar de zorgvrager toe. De zorgvrager zal nu ‘om zijn as’ gaan draaien en kantelt van u af. De zorgvrager ligt nu goed in het midden van het bed op zijn zij.

Verbedden

Eisen voor verbedden met behulp van een glijzeil/rolbord zijn:

  • geen hoogteverschil tussen bed en brancard of een licht aflopende hoogteverschil in de richting van de transfer (‘met de zwaartekracht mee bewegen’)
  • goed instelbare en goed bereikbare instelling van de werkhoogte van zowel bed als douchebrancard (bed moet in ieder geval elektrisch verstelbaar zijn)
  • geen ruimte tussen bed en brancard en overal moet de draagkracht ruim voldoende zijn. Een patslide of lang rol/glijbord kan eventueel gebruikt worden om een kleine ruimte (max. 4 cm.) te overbruggen.
  • geen scherpe randen, richels of opstaande randen tussen bed en brancard. De zijwand van bijv. een douchebrancard moet dus probleemloos neerklapbaar zijn.
  • volledige en goed werkende (!) beremming van alle wielen van zowel bed als brancard.
  • vòòr elke handeling moet de beremming gecontroleerd worden.
  • voldoende lage frictiecoëfficiënt van het glij- of rolmateriaal (eenzijdige glijlakens voldoen niet, ‘glijrollen’ van niet primair voor dit doel bestemde materialen als vuilniszakken of voeringstof evenmin).
  • voldoende groot materiaal: de zorgvrager moet er geheel (‘van top tot teen’) op kunnen liggen.
  • de vaardigheid in het gebruik van dit materiaal moet voldoende getraind zijn.

Stap 1: Rijd de brancard zijdelings tegen het bed aan en voer alle veiligheidsmaatregelen uit. Leg de zorgvrager uit wat er gaat gebeuren en hoe hij daar aan mee kan werken. Zet het bed op de juiste werkhoogte en breng het glijzeil aan en maak de zorgvrager ‘klein’: kruis de benen en leg de armen voor de romp.

Stap 2: Ga in schrede stand staan en duw met grotendeels gestrekte armen en volle handen op de zorgvrager. Maak daarbij gebruik van uw lichaamsgewicht: daar moet de kracht vandaan komen. Duw de zorgvrager zo beetje bij beetje naar de andere zijde. Duw daarbij rustig en voorzichtig achtereenvolgens op de heupen, de schouder, de benen. Duw op voor de zorgvrager prettige plaatsen met volle handen (‘prik’ niet). Kijk of de zorgvrager niet in een kronkel komt te liggen. Houd zoveel mogelijk oogcontact met de zorgvrager en ga na of hij zich nog prettig voelt (zie de illustraties hierboven).

Stap 3: Haal bed of brancard weg, zet meteen de bed- en/of brancardhekken omhoog.

Afronden – verwijderen glijzeil

Stap 1: Zet altijd het bedhek aan de andere zijde omhoog en pas er ook voor op dat de zorgvrager niet naar u toe gaat glijden. Ga in spreidstand voor het bed staan bij de zorgvrager.

Stap 2: Meestal werkt het horizontaal beetje bij beetje rustig trekken aan de onderste laag het beste. Het helpt als de zorgvrager meewerkt. Mocht het niet lukken dan zal u met een kanteling het glijzeil ook kunnen verwijderen.

Stap 3: Berg een glijzeil dat niet gebruikt wordt goed op en laat het nooit slingeren. Een stap op een glijzeil dat per ongeluk op de vloer ligt, betekent meestal een valpartij.

Tenslotte: Het kan handig zijn het glijzeil onder de zorgvrager te laten liggen. Dat maakt het mogelijk snel en frequent wisselligging te geven, zonder elke keer het glijzeil onder de zorgvrager te leggen en weer weg te moeten halen. Overleg wel met uw leidinggevende en de arts of dat ook mag. Het kan immers broeierig worden en de kans dat dat bijvoorbeeld ‘s ochtends vergeten wordt dat er nog een glijzeil onder ligt bij het uit bed (met valrisico) komen is aanwezig. Het broeierige kan voorkomen worden door met een extra steeklaken te werken of een celstof matje.